Bilirubinometr

Bezinwazyjny pomiar żółtaczki u noworodków

Żółtaczka u noworodków – czy zawsze stanowi powód do obaw?

Żółtaczka noworodków to problem dotyczący zdecydowanej większości nowonarodzonych maluchów, mimo to niezmiennie wzbudza niepokój u świeżo upieczonych rodziców. Najczęściej fizjologiczna żółtaczka u noworodków ustępuje samoistnie, nie powodując żadnych komplikacji, jednak w niewielkim odsetku przypadków może dojść do znacznego zwiększenia poziomu bilirubiny u noworodka, co prowadzić może do poważnych zaburzeń neurologicznych. Dlatego też każdy przypadek żółtaczki noworodkowej jest monitorowany na drodze pomiarów bilirubiny we krwi lub – coraz częściej – przezskórnie miernikiem bilirubiny zwanym także bilirubinometrem.

Skąd się bierze żółtaczka u noworodków?

Żółtaczka u noworodków, wynikająca z podwyższonego poziomu bilirubiny we krwi, jest przejawem adaptowania się organizmu malucha po urodzeniu do życia poza łonem matki. Podczas życia płodowego za metabolizm bilirubiny płodu odpowiada łożysko i wątroba mamy. Po urodzeniu wątroba noworodka sama musi poradzić sobie z usuwaniem bilirubiny z organizmu, co początkowo przebiega z niewystarczającą szybkością. Ponadto dochodzi do rozpadu zwiększonej liczby krwinek czerwonych, które zawierają zupełnie nieprzydatną po urodzeniu hemoglobinę płodową. A rozpadające się erytrocyty uwalniają zwiększone ilości bilirubiny. Powoduje to podwyższony poziom bilirubiny u noworodka, a w przypadku przekroczenia określonych wartości – prowadzi do żółtego zabarwienia skóry. Taka fizjologiczna żółtaczka u noworodków dotyka około 60 – 80% noworodków i pojawia się w 2 – 3 dobie życia.

Ponadto u około 15% noworodków karmionych piersią może rozwinąć się fizjologiczna żółtaczka związana z karmieniem piersią. Nie jest to zjawisko niepokojące, a tym bardziej nie powinno stanowić pretekstu do zaprzestania karmienia piersią. Przyczyną rozwoju takiej żółtaczki może być z jednej strony niewystarczająca laktacja i deficyt kaloryczny, co powoduje wzrost poziomu bilirubiny, a z drugiej – zawartość w mleku matki niektórych związków sprzyja wchłanianiu zwrotnemu bilirubiny z przewodu pokarmowego, zamiast jej wydalaniu. Przedłużająca się żółtaczka związana z karmieniem piersią rozpoczyna się około drugiego tygodnia życia i może utrzymywać się do 8 – 12 tygodnia życia

Żółtaczka u noworodka – jak rozpoznać?

Prawidłowy poziom bilirubiny u noworodków nie powinien przekraczać 6 mg/ dl, przy czym jest to wartość osiągana zaraz po porodzie. Badanie poziomu bilirubiny we krwi nie jest jednak wykonywane rutynowo zaraz po porodzie. Bilirubina u noworodka badana jest natomiast w drugiej – trzeciej dobie życia i wtedy norma bilirubiny we krwi to około 8 – 12 mg/ dl. Żółtaczka fizjologiczna stwierdzana jest, gdy bilirubina w tym okresie najwyższej kumulacji bilirubiny nie przekracza 12 mg/ dl. Natomiast w przypadku wcześniaków maksymalne najwyższe stężenia bilirubiny stwierdzane są około 7 doby życia i nie powinny przekraczać 15 mg/ dl. Dla pomiarów przezskórnych bilirubiny ( miernikiem bilirubiny) (TcB) wyniki te mogą się nieco różnić, jednak dzięki standaryzacji zależności między pomiarem bilirubiny w surowicy i przezskórnie, ta druga metoda może – unikając bolesnego pobrania krwi do badania – umożliwić diagnostykę i monitorowanie przebiegu żółtaczki.

Inne kryteria rozpoznania żółtaczki fizjologicznej to początek żółtaczki po pierwszej dobie życia – najpierw zażółcenie widoczne jest na twarzy, a w dalszej kolejności także na tułowiu i brzuchu, zaś najpóźniej – na rączkach i nóżkach. Lokalizacja zażółcenia skóry w poszczególnych lokalizacjach umożliwia szacunkową ocenę poziomu bilirubiny we krwi, jak przedstawiono to na ilustracji.

Kolejną charakterystyczną cechy żółtaczki fizjologicznej jest czas trwania przez około 10 – 14 dni i samoistne ustąpienie. Wiadomo już, co jest normą. A co powinno zaniepokoić?

Żółtaczka u noworodka – kiedy powinna zaniepokoić?

Żółtaczka patologiczna – w odróżnieniu od żółtaczki fizjologicznej – stanowi zagrożenie dla zdrowia malucha i wynika z obecności niektórych schorzeń, takich jak:

dysfunkcje wątroby
niedrożność dróg żółciowych
uogólnione zakażenia
infekcje dróg moczowych
konflikt matczyno – płodowy
żółtaczki uwarunkowane genetycznie

Cechy charakterystyczne żółtaczki patologicznej to pojawienie się już w pierwszej dobie życia dziecka, wysokie stężenie bilirubiny we krwi z tendencją do szybkiego wzrostu, utrzymywanie się żółtaczki powyżej dwóch tygodni oraz towarzyszące zażółceniu skóry szarobiałe stolce i ciemno zabarwiony mocz. Takie przypadki żółtaczki wymagają określenia przyczyny i leczenia choroby podstawowej. Bardzo ważne jest ponadto częste oznaczanie poziomu bilirubiny i monitorowanie jej stężenia w celu zapobiegnięciu rozwojowi poważnych powikłań. Wtedy wygodnym rozwiązaniem jest wykorzystanie miernika do pomiaru przezskórnego bilirubiny, co pozwoli uniknąć częstego kłucia malucha i oszczędzi mu sporo bólu oraz zminimalizuje ryzyko zakażenia.

Żółtaczka u noworodków – powikłania

Jeśli występuje przedłużająca się hiperbilirubinemia u noworodka, skutki nieleczonej żółtaczki mogą być bardzo poważne. Bilirubina wykazuje bowiem zdolność do przekraczania bariery krew – mózg oraz działanie neurotoksyczne. Najpoważniejszą konsekwencją żółtaczki noworodków jest kernicterus, czyli żółtaczka jąder podkorowych mózgu. Na skutek uszkodzenia struktur mózgu może dojść do niedorozwoju umysłowego, niedosłyszenia, porażenia mózgowe. Aby temu zapobiec, odpowiednio wcześnie musi zostać wdrożone leczenie żółtaczki u noworodków – fototerapia, a pomocniczo odstawienie pokarmu matki.